تأمین ویتامین های مورد نیاز نوزاد یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین در ماه‌های اول زندگی کوچولوشان است. نوزادان برای رشد و نمو سالم به مواد مغذی خاصی نیاز دارند که گاهی تنها از طریق شیر مادر یا انواع شیر خشک تأمین نمی‌شود. در این مقاله قصد داریم به طور کامل درباره ویتامین های مورد نیاز نوزاد، زمان شروع مصرف مکمل های نوزاد، نحوه تجویز صحیح و نشانه‌های کمبود ویتامین در نوزاد صحبت کنیم. شما با مطالعه این مطلب می‌توانید تصمیم آگاهانه‌تری برای سلامت فرزندتان بگیرید و بدانید چه زمانی نیاز به مشاوره با متخصص دارید.

ویتامین D برای نوزاد: کلید رشد استخوان سالم

ویتامین D برای نوزاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا نقش اساسی در جذب کلسیم و رشد بافت استخوانی ایفا می‌کند. تمام کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به مکمل یاری این ویتامین نیاز دارند، حتی اگر مادر تغذیه مناسبی داشته باشد. برخی کودکانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند نیز در صورتی که روزانه کمتر از ۵۰۰ سی‌سی شیر مصرف کنند، باید این مکمل را دریافت نمایند.

بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت، نیاز روزانه به ویتامین D برای نوزاد ۴۰۰ واحد بین‌المللی است که باید از بدو تولد تا حداقل ۱۲ ماهگی به صورت مداوم مصرف شود. ویتامین D معمولاً به صورت قطره AD یا مولتی ویتامین در دسترس است. نکته مهم این است که قطره‌های ایرانی را ترجیح دهید زیرا در یک سی‌سی از آن‌ها میزان مورد نیاز ویتامین تأمین می‌شود، اما شربت‌های خارجی نیاز به مقادیر بالاتر دارند که ممکن است نسبت ویتامین‌ها در بدن نوزاد را به هم بزند.

عواملی که کودک را در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار می‌دهد شامل قرار نگرفتن کافی در معرض نور خورشید، داشتن پوست تیره‌تر، و کمبود ویتامین D در مادر است. بهترین راه دریافت این ویتامین قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید است، اما از آنجا که نوزادان نباید مستقیماً در معرض آفتاب قرار گیرند، مکمل‌یاری ضروری می‌شود. دکتر حاضر به عنوان یک مرکز تخصصی خدمات پرستاری و نوزاد، همواره بر اهمیت مصرف منظم این ویتامین تأکید دارد.

 

 

ویتامین K برای نوزاد: محافظت از خونریزی

ویتامین K برای نوزاد نقش حیاتی در فرایند انعقاد خون ایفا می‌کند و از بروز خونریزی‌های خطرناک جلوگیری می‌نماید. نوزادان با ذخیره بسیار کمی از این ویتامین متولد می‌شوند و شیر مادر نیز مقدار کافی آن را ندارد، به همین دلیل معمولاً بلافاصله پس از تولد یک دوز تزریقی از ویتامین K به نوزاد داده می‌شود. این اقدام پیشگیرانه از بیماری خونریزی دهنده نوزاد جلوگیری می‌کند که می‌تواند عوارض جدی مانند خونریزی مغزی ایجاد کند.

برخلاف سایر ویتامین‌ها که به صورت روزانه مصرف می‌شوند، ویتامین K معمولاً به صورت یک دوز در بدو تولد تجویز می‌گردد. والدین نباید نگران این تزریق باشند زیرا ایمن و ضروری است. در برخی موارد خاص که نوزاد قادر به دریافت تزریق نباشد، ممکن است پزشک قطره خوراکی تجویز کند که باید طبق دستور دقیق مصرف شود.

نشانه های کمبود ویتامین در نوزادان

شناسایی علائم کمبود ویتامین در نوزاد برای والدین اهمیت زیادی دارد تا بتوانند به موقع اقدام کنند. کمبود ویتامین D می‌تواند منجر به نرمی استخوان، تأخیر در جوش خوردن فونتانل (کاسه سر)، تأخیر در رشد دندان‌ها و ضعف عضلانی شود. نوزادانی که از این کمبود رنج می‌برند معمولاً کم‌تحرک‌تر هستند و ممکن است در پروسه تکامل نوزاد تأخیر داشته باشند.

کمبود ویتامین A می‌تواند با علائمی مانند خشکی چشم، کاهش دید در تاریکی، عفونت‌های مکرر و مشکلات پوستی ظاهر شود. این ویتامین برای تقویت سیستم ایمنی بسیار حیاتی است و کمبود آن نوزاد را مستعد ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌کند. شایان ذکر است که شیر مادر منبع طبیعی و سرشاری از ویتامین A محسوب می‌شود و ترویج شیردهی بهترین راه محافظت از نوزادان است.

کمبود آهن نیز یکی دیگر از مشکلات شایع در نوزادان است که با علائمی همچون رنگ پریدگی، خستگی بیش از حد، کاهش اشتها و تأخیر در رشد همراه است. علائم کمبود روی خفیف شامل کاهش اشتها، کاهش عملکرد سیستم ایمنی و فعالیت محدود است. اگر هر یک از این علائم را در فرزندتان مشاهده کردید، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.

 

 

روش های صحیح تجویز و مصرف ویتامین

نحوه صحیح دادن ویتامین قطره ای به نوزاد از اهمیت بالایی برخوردار است تا از اثربخشی بهینه اطمینان حاصل شود. بهتر است به جای ریختن مستقیم قطره‌ها در دهان کودک، تعداد قطره‌های مورد نیاز را در یک قاشق مرباخوری بچکانید و سپس یکجا و به آرامی به نوزاد بدهید. این روش باعث می‌شود نوزاد راحت‌تر قطره را بلعد و احتمال بیرون ریختن آن کاهش یابد.

دادن قطره مولتی ویتامین یا AD باید از ۱۵ روزگی نوزاد شروع شود و روزانه ۲۰ قطره AD یا ۲۵ قطره مولتی ویتامین تا پایان دو سالگی به کودک داده شود. برای ویتامین های مورد نیاز نوزاد، انتخاب قطره‌های با فرمولاسیون آبکی‌تر بهتر است زیرا توسط نوزادان راحت‌تر تحمل می‌شود و بوی کمتری دارد.

قطره آهن نیز از پایان شش ماهگی یعنی همزمان با شروع تغذیه تکمیلی کودک، روزانه ۱۵ قطره داده می‌شود و تا پایان دو سالگی باید ادامه یابد. نکته مهم این است که بعد از دادن قطره آهن، مقداری آب جوشیده خنک به نوزاد بدهید تا از سیاه شدن دندان‌ها جلوگیری شود. اگر کودک اجازه داد، می‌توانید با یک دستمال پارچه‌ای تمیز، دندان‌های او را به آرامی پاک کنید.

 

 

عوارض جانبی مصرف نادرست ویتامین در نوزادان

مصرف بیش از حد ویتامین‌ها می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی برای نوزادان به همراه داشته باشد. مصرف بیش از اندازه ویتامین A در طولانی مدت می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه، تورم اندام‌ها و آسیب به کبد شود. به همین دلیل والدین نباید بدون مشورت با پزشک دوز مکمل‌ها را تغییر دهند یا از چند نوع مکمل حاوی ویتامین A همزمان استفاده کنند.

مصرف نادرست مکمل های نوزاد می‌تواند منجر به عوارضی مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال و ناراحتی‌های گوارشی شود. برخی نوزادان ممکن است به برخی مکمل‌ها واکنش آلرژیک نشان دهند که با علائمی مانند بثورات پوستی، قرمزی و خارش همراه است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً مصرف مکمل را متوقف کرده و با پزشک تماس بگیرید.

استفاده از شربت‌های خارجی به جای قطره‌های ایرانی می‌تواند مشکل‌ساز باشد زیرا برای رسیدن به میزان کافی ویتامین D، باید حجم زیادی از شربت به نوزاد داده شود که این موضوع نسبت سایر ویتامین‌ها را در بدن به هم می‌زند. بسیاری از والدین با هزینه بالا این محصولات را تهیه می‌کنند اما متأسفانه پس از مدتی متوجه می‌شوند کودکشان دچار کمبود ویتامین D شده است.

 

 

جدول ویتامین های مورد نیاز نوزاد

نام ویتامین/ماده معدنی	شروع مصرف	دوز روزانه	مدت مصرف	نحوه مصرف
ویتامین D	از بدو تولد	۴۰۰ واحد بین‌المللی	تا حداقل ۱۲ ماهگی	قطره AD یا مولتی ویتامین
ویتامین A	از بدو تولد	۱۵۰۰ واحد بین‌المللی	تا ۵ سالگی	قطره AD همراه ویتامین D
ویتامین K	بلافاصله پس از تولد	یک دوز تزریقی	یکبار	تزریق عضلانی
آهن	از ۶ ماهگی	۱ میلی‌گرم به ازای هر کیلو وزن (حداکثر ۱۵ میلی‌گرم)	تا ۲ سالگی	قطره یا شربت خوراکی
ویتامین B12	از بدو تولد (در موارد خاص)	طبق تشخیص پزشک	تا ۱۲ ماهگی	قطره یا شربت مولتی ویتامین

 

این جدول یک راهنمای کلی است و دوز دقیق باید توسط پزشک متخصص تعیین شود. مرکز دکتر حاضر با داشتن پرستاران مجرب می‌تواند در خصوص نحوه صحیح مصرف و پیگیری مکمل‌درمانی به والدین مشاوره بدهد.

مقاله Infant and Toddler Nutrition اطلاعات بیشتری را در این زمینه در اختیار شما می گذارد.