علت ماندن جای زخم روی پوست به فرایند طبیعی ترمیم بدن بازمی‌گردد. وقتی پوست دچار آسیب می‌شود، بدن برای بازسازی ناحیه آسیب‌دیده شروع به تولید کلاژن می‌کند. این پروتئین مهم ساختار و استحکام بافت‌ها را حفظ می‌کند، اما تولید بیش از حد یا نامنظم آن باعث ایجاد بافتی می‌شود که با پوست اصلی تفاوت دارد و به عنوان اسکار زخم شناخته می‌شود. جای زخم ممکن است برجسته، فرورفته یا با تغییر رنگ ظاهر شود و عواملی مانند عمق آسیب، ژنتیک فرد و نحوه مراقبت از زخم بر شکل نهایی آن تأثیرگذار هستند. در این مقاله از دکتر حاضر، با دلایل اصلی ماندگاری جای زخم، انواع آن و راهکارهای پیشگیری و درمان آشنا می‌شوید.

 

 

عوامل مؤثر بر ایجاد اسکار و جای زخم

علت ماندن جای زخم روی پوست تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. سن یکی از مهم‌ترین عوامل است؛ با افزایش سن، غدد چربی و عرق بدن کوچک می‌شوند و پوست خشک‌تر می‌شود که زمان بیشتری برای ترمیم پوست نیاز دارد. سیگار کشیدن نیز با کاهش جریان خون و سطح اکسیژن، توانایی بازسازی سلول‌های پوست را مختل می‌کند.

بیماری‌های مزمن مانند دیابت که بر گردش خون تأثیر می‌گذارند، می‌توانند دلیل دیر خوب شدن زخم باشند. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش حیاتی در بهبود زخم‌ها دارند؛ روی به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند، ویتامین C برای تولید کلاژن ضروری است و ویتامین D باعث پیشگیری از عفونت می‌شود.

کمبود خواب نیز در علت ماندن جای زخم روی پوست نقش دارد، چراکه در هنگام خواب بدن هورمون‌های شفابخش ترشح می‌کند. کندن دلمه زخم از ورود آلودگی جلوگیری می‌کند و جدا کردن آن روند ترمیم را مختل می‌کند. غوطه‌ور شدن طولانی در آب نیز می‌تواند جریان خون را کاهش داده و بهبود زخم را کندتر کند.

عمق و شدت زخم از دیگر عوامل مهم هستند؛ هرچه زخم عمیق‌تر باشد، احتمال ایجاد جای زخم بیشتر است. محل قرارگیری زخم نیز اهمیت دارد؛ نواحی مانند چانه، شانه، سینه و پشت بدن بیشتر مستعد تشکیل اسکار هستند. رنگ پوست و نژاد نیز تأثیرگذار است؛ در سیاه‌پوستان و افرادی که رنگ پوست تیره‌تری دارند، اسکار برجسته بیشتر ایجاد می‌شود و جوشگاه زخم بیشتر باقی می‌ماند.

 

 

انواع جای زخم و اسکار

علت ماندن جای زخم روی پوست به نوع اسکار نیز بستگی دارد. اسکارهای فرورفته (آتروفیک) معمولاً ناشی از جوش صورت یا آبله مرغان هستند و به صورت گودی‌های کوچک در پوست ظاهر می‌شوند که با از دست دادن کلاژن پوست در طول زمان برجسته‌تر می‌شوند.

اسکارهای برجسته (هایپرتروفیک) قرمزرنگ هستند و دو تا سه ماه پس از بهبود زخم‌های عمیق یا درمان سوختگی در منزل ایجاد می‌شوند. این نوع اسکار ممکن است با گذشت زمان کوچک‌تر شود اما به طور کامل صاف نمی‌شود.

اسکارهای کلوئیدی شبیه به اسکارهای هایپرتروفیک هستند اما زائده‌هایی نیز از کنار محل زخم ایجاد می‌کنند و فراتر از مرز اصلی زخم گسترش می‌یابند. این نوع اسکار معمولاً پس از شش ماه دیده می‌شوند و ممکن است حرکت را محدود کنند.

اسکارهای انقباضی غالباً پس از سوختگی ایجاد می‌شوند و باعث سفت شدن پوست می‌شوند که می‌تواند حرکت را مشکل کند، به‌خصوص وقتی روی عضلات یا مفاصل قرار گیرند.

نوع اسکار	ویژگی‌ها	زمان ظهور
فرورفته (آتروفیک)	گودی‌های کوچک شبیه حفره	پس از جوش یا آبله
برجسته (هایپرتروفیک)	برآمدگی قرمزرنگ	۲-۳ ماه پس از آسیب
کلوئیدی	برآمدگی با زائده‌های اطراف	۶ ماه پس از آسیب
انقباضی	سفتی و محدودیت حرکت	پس از سوختگی

روش‌های پیشگیری از تشکیل جای زخم

پیشگیری از جای زخم بهترین راه برای جلوگیری از علت ماندن جای زخم روی پوست است. تمیز نگه‌داشتن زخم اولین قدم است؛ شستن با آب و صابون و استفاده از پانسمان مناسب از عفونت جلوگیری می‌کند. برای پانسمان زخم عفونی باید دقت بیشتری داشت.

استفاده از پانسمان آمنیون یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از اسکار است. این پانسمان‌ها به دلیل خواص ضدالتهابی و ترمیمی، بهبود زخم را تسریع کرده و از تشکیل بافت زخم جلوگیری می‌کنند.

مرطوب نگه‌داشتن زخم با استفاده از کرم‌ها یا ژل‌های مرطوب‌کننده فرایند بهبود را تسریع می‌کند. پرهیز از فشار و کشیدگی بر روی زخم از باز شدن آن جلوگیری می‌کند. محافظت از آفتاب با استفاده از کرم ضدآفتاب مانع از تیره شدن اسکار می‌شود.

تغذیه مناسب نیز در پیشگیری از جای زخم نقش دارد؛ مصرف غذاهای غنی از روی مانند اسفناج و گوشت بدون چربی، منابع ویتامین C مانند بروکلی و پرتقال، و منابع ویتامین D مانند ماهی آزاد به ترمیم پوست کمک می‌کند.

 

 

درمان‌های خانگی برای کاهش جای زخم

برای کاهش علت ماندن جای زخم روی پوست، روش‌های خانگی ساده‌ای وجود دارد. ماساژ دادن اسکار از سفت شدن و کشیدن پوست اطراف جلوگیری می‌کند و باید به‌صورت روزانه انجام شود.

استفاده از ژل سیلیکون یا چسب سیلیکونی حداقل شش تا دوازده ماه پس از بهبود کامل زخم می‌تواند ظاهر اسکار را بهبود بخشد. نگهداری رطوبت پوست با استفاده از وازلین یا پانسمان‌های مرطوب از خشک شدن زخم و تشکیل دلمه ضخیم جلوگیری می‌کند.

خوردن غذاهای مقوی غنی از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی به بدن کمک می‌کند تا بافت‌های لازم برای ترمیم پوست را تولید کند. خواب کافی نیز ضروری است چراکه در هنگام خواب بدن هورمون‌های شفابخش ترشح می‌کند.

با این حال، باید از کرم‌های دست‌ساز فضای مجازی و عطاری‌ها پرهیز کرد. این محصولات بدون رعایت استانداردهای لازم ساخته می‌شوند و ممکن است به دلیل دوز نامناسب مواد گیاهی سمیت ایجاد کنند یا به پوست آسیب برسانند.

درمان‌های تخصصی برای حذف اسکار

برای درمان علت ماندن جای زخم روی پوست، روش‌های تخصصی متنوعی وجود دارد. لیزر درمانی از محبوب‌ترین روش‌هاست، Laser Revision of Scars با طول موج خاصی روی اسکار کار می‌کنند. لیزر PDL برای درمان انواع اسکار و لیزر CO2 فرکشنال برای ترمیم اسکارهای فرورفته و برجسته استفاده می‌شود.

میکرونیدلینگ و مزونیدلینگ با ورود سوزن‌های ظریف به بافت، اسکارهای ناشی از زخم، سوختگی و آکنه را درمان می‌کنند. این روش‌ها همچنین امکان تزریق ویتامین‌ها و مواد درمانی را به بافت فراهم می‌کنند.

تزریق داروها مستقیماً به اسکار می‌تواند آن را کوچک‌تر و صاف‌تر کند. تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش اندازه اسکارهای کلوئیدی مؤثر است. درم ابریژن برای درمان اسکار لایه بالایی پوست را به‌آرامی می‌تراشد و سطح پوست را صاف می‌کند.

جراحی ترمیم اسکار در موارد شدید می‌تواند اسکار را برداشته یا پیوند پوستی انجام دهد. نوردرمانی نیز برای بازگرداندن رنگ بافت زخم شده استفاده می‌شود. کرم‌های تخصصی حاوی سیلیکون، ویتامین C و زینک پس از انجام لیزر یا به‌صورت جداگانه برای جلوگیری از بروز اسکار و درمان آن‌ها تجویز می‌شوند.

نتیجه‌گیری: مراقبت صحیح برای پوست سالم

علت ماندن جای زخم روی پوست فرایندی طبیعی در بهبود بدن است، اما با شناخت عوامل مؤثر و اقدامات پیشگیرانه می‌توان از تشکیل اسکارهای برجسته یا دائمی جلوگیری کرد. مراقبت صحیح از زخم، استفاده از پانسمان مناسب، تغذیه سالم و محافظت از آفتاب از مهم‌ترین راهکارها هستند. اگر زخم عفونی شده یا به مراقبت تخصصی نیاز دارد، استفاده از خدمات پرستاری منزل می‌تواند بهبود را تسریع کند.

دکتر حاضر با ارائه خدمات پرستاری تخصصی در منزل، به شما کمک می‌کند تا با مراقبت حرفه‌ای از زخم‌ها، احتمال ایجاد اسکار را کاهش دهید و سلامت پوست خود را حفظ کنید. برای دریافت مشاوره و خدمات پرستاری با شماره 09129333134 تماس بگیرید.